Zadbaj o swój mózg i trenuj sprawność poznawczą

Życie z SM na co dzień Artykuły

W wyniku naturalnego procesu starzenia się organizmu, wraz z wiekiem w naszym mózgu następuje powolne zanikanie komórek nerwowych. W niektórych chorobach, głównie neurologicznych, do których zaliczamy stwardnienie rozsiane (SM), ten proces postępuje zdecydowanie szybciej. Utrata komórek może prowadzić do zaburzeń pracy mózgu, a osoby z SM mogą obserwować u siebie objawy świadczące o zaburzeniach funkcji poznawczych, co może powodować dyskomfort i obniżać jakość ich życia. Główne problemy mogą dotyczyć koncentracji uwagi, zapamiętywania nowych informacji, zmniejszenia szybkości przetwarzania i zapamiętywania informacji czy też ogólnego spowolnienia wykonywania czynności dnia codziennego. Dlatego tak ważne jest, aby osoby z SM stymulowały pracę mózgu wykonując odpowiednie ćwiczenia. 

Pamiętaj! Dzięki plastyczności mózgu możesz wpływać na poprawę jego funkcjonowania – mózg może się „naprawiać”, reorganizować, tworzyć nowe połączenia nerwowe. Ćwicząc odpowiednio wcześnie funkcje poznawcze pozwalasz na utrzymanie mózgu w lepszej kondycji, wpływasz na podniesienie jakości swojego życia oraz bycie aktywnym zawodowo i społecznie.

Zachęcamy do wykonania poniższych ćwiczeń stymulujących pracę mózgu i budowaniu rezerwy poznawczej. 
Przedstawiamy metody i techniki mające na celu wsparcie prawidłowego funkcjonowania funkcji poznawczych takich jak uwaga, pamięć, koncentracja czy kreatywne i logiczne myślenie.


Autor: dr Magdalena Przedniczek, psycholog

Zadanie ćwiczy pamięć operacyjną (roboczą), pozwalającą na jednoczesne przechowywanie i przetwarzanie informacji. Sprawność działania tej pamięci ma duży wpływ na nasze osiągnięcia szkolne i akademickie, a także na życie codzienne. Pamięć operacyjną w naszej głowie można porównać do pamięci operacyjnej komputera – jeśli ma małą pojemność, działa powoli i nieefektywnie. Jeśli zwiększymy tę pojemność, efekty są bardzo widoczne. Pamięć robocza osłabia się wraz z wiekiem najmocniej ze wszystkich rodzajów pamięci. W zadaniu 1 należy narysować brakujące rysunki – ich nazwy składają się z ostatnich liter podanych wcześniej obrazków. Bardzo ważne jest to, że odgadniętych liter nie wolno nigdzie zapisać. Konieczne jest też narysowanie, bo to pozwala pobudzić prawą półkulę mózgu. Zadanie wbrew pozorom nie jest łatwe i czasem trzeba wielokrotnie wracać do początku, żeby odgadnąć każdy wyraz.
 

Celem zadania jest znalezienie i wpisanie do krzyżówki słowa łączącego podane trzy wyrazy. Zadanie ćwiczy logiczne myślenie, ale wymaga również twórczego podejścia, wyjścia poza schemat i spojrzenia na słowa z innej perspektywy. Dzięki temu dostarczamy mózgowi wyzwań, zmuszamy go do działania w nowy sposób, co korzystnie przekłada się na sprawność funkcji poznawczych.

Zadanie to jest tzw. rysunkiem oburęcznym, polegającym na jednoczesnym rysowaniu obiema rękami. Ćwiczenie składa się z dwóch elementów, będących lustrzanym odbiciem. Należy ustawić długopisy na strzałkach i jednocześnie, w takim samym tempie, rysować obiema rękami, starając się nie wychodzić za linię. Zwracajmy uwagę, żeby jedna ręka nie wyprzedzała drugiej. Rysunki oburęczne ćwiczą koncentrację uwagi, poprawiają koordynację wzrokoworuchową, trenują orientację przestrzenną, a także sprzyjają współpracy międzypółkulowej (pobudzają lewą i prawą półkulę mózgu), co jest niezbędne do efektywnego zapamiętywania.

Zadanie polega na odwzorowaniu obrazka w lustrzanym odbiciu. Należy zwracać uwagę na poszczególne kratki i dokładnie je liczyć. Zadanie to, wymagając wytężonego skupienia się przez dłuższy czas, trenuje koncentrację uwagi, której pogorszenie jest często obserwowane u pacjentów z SM.

Celem ćwiczenia jest nauka myślenia twórczego i nieszablonowego, wychodzenia poza schemat. Wykonywania nowej czynności (w tym wypadku wymyślanie nowych zastosowań dla przedmiotów powszechnie używanych) stymuluje mózg i powoduje tworzenie nowych połączeń między neuronami – jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów z SM.

Celem zadania jest ćwiczenie pamięci semantycznej. Ten rodzaj pamięci przechowuje informacje o świecie, fakty, znaczenia – jest to nasza zaktualizowana wiedza ogólna. Badania pokazują, że choć ten rodzaj pamięci raczej nie osłabia się wraz z upływem czasu, to pogarsza się dostęp do informacji zapisanych w pamięci. Zacierają się ścieżki dostępu do informacji i choć wiemy, że coś wiemy, nie możemy sobie tego przypomnieć – mamy to „na końcu języka”. Zwykle przypomnimy sobie tę informację (zazwyczaj kiedy nie będzie nam już potrzebna) pod wpływem bodźca, który odblokuje ścieżkę dostępu do niej. Trening pamięci semantycznej polega na odświeżaniu dostępów do pewnych informacji i powtarzaniu zapamiętanych w przeszłości treści.
Proponowane zadanie polega na dopisywaniu sylab kończących jedno słowo i zaczynające drugie, wymaga więc przypominania sobie wielu wyrazów. Dopisanie sylaby końcowej jest łatwiejsze, ponieważ przeszukujemy pamięć dając informację początkową. W drugą stronę jest nieco trudniej, choć im większe wyzwanie dla umysłu, tym lepszy jego trening.

Zadanie polega na odczytaniu wyrazów zaszyfrowanych przy pomocy alfabetu Braille’a. W drugiej części ćwiczenia, uczestnik musi zaszyfrować odgadnięte hasło. Całe zadanie wymaga niezwykłej uważności, ponieważ symbole liter są do siebie bardzo podobne. Trening uwagi jest ważny dla osób z diagnozą SM, ponieważ pogorszenie działania uwagi jest często jednym z pierwszych obserwowanych problemów w funkcjonowaniu poznawczym.

Zadanie polega na połączeniu punktów zgodnie z podanym kluczem. Po wykonaniu tego powstanie połowa obrazka, a drugą symetryczną, będącą lustrzanym odbiciem, należy dorysować samodzielnie, jednocześnie zapisując w tabeli na dole punkty, jakie należy ze sobą połączyć. Ćwiczenie to pozwala na wieloaspektowy trening funkcji poznawczych – uwagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej, wyobraźni wzrokowoprzestrzennej oraz pamięci roboczej.

W zadaniu należy uzupełnić piramidy matematyczne, zgodnie z podanym wzorem. Ćwiczenie to wymaga logicznego myślenia, ale również angażuje ważną z punktu widzenia pacjentów z SM pamięć roboczą ze względu na konieczność wykonywania wszystkich obliczeń „w pamięci”.

Zadanie polega na rozwiązaniu popularnego sudoku. Obrazki nie mogą powtarzać się w rzędach pionowych i poziomych oraz w małych kwadratach 3x3. Ćwiczenie to trenuje kilka funkcji poznawczych: uwagę, spostrzegawczość, logiczne myślenie, a także przetwarzanie prawopółkulowe, dzięki zamianie cyfr na obrazki.

Drugie zadanie do treningu pamięci semantycznej, przechowującej informacje o świecie, fakty, znaczenia. Polega na wypełnieniu brakujących liter w wyrazach, ale będzie to możliwe dopiero po zidentyfikowaniu, o jaki wyraz chodzi. Zadanie wymaga przeszukania pamięci semantycznej, odświeżenia dostępów do zapisanych informacji.

Celem zadania jest nauka zapamiętywania w oparciu o mnemotechnikę Łańcuchowa Metoda Skojarzeń, polegającą na tworzeniu skojarzeń łączących ze sobą poszczególne słowa. Dzięki stosowaniu tej techniki pamięciowej możemy łatwo zwiększyć pojemność naszej pamięci krótkotrwałej, a generując skojarzenia aktywizujemy naszą wyobraźnię i prawą półkulę mózgu. Nauka zapamiętywania z wykorzystaniem Łańcuchowej Metody Skojarzeń pozwala na szybkie zapamiętywanie również treści np. tekstów, prezentacji czy wystąpień publicznych, przekładając się na lepsze funkcjonowanie w codziennym życiu, co jest niezwykle ważne dla pacjentów z SM.
Proponowane zadanie polega na zapamiętaniu listy 20 wyrazów. Po wykonaniu zadania, słowa należy wypisać w kolejności, a następnie od końca do początku.
 

MAT-PL-2202574-1.0-11/2022