Rozpoznawanie zmian w funkcjach poznawczych

Rozpoznawanie zmian w funkcjach poznawczych
Życie z SM na co dzień Artykuły

Termin „procesy poznawcze” odnosi się zbiorczo do grupy wyższych czynności mózgu, takich jak przetwarzanie informacji, pamięci, uwagi i koncentracji, procesów takich jak planowanie, ustalanie priorytetów i rozwiązywanie problemów, percepcji wzrokowej i płynności słownej. Prawdopodobnie nie wszyscy zdają sobie sprawę, że problemy z czynnościami poznawczymi, czyli zaburzenia funkcji poznawczych, mogą dotyczyć osób chorujących na stwardnienie rozsiane (SM).

Problemy poznawcze w przebiegu SM często są wynikiem zmian w mózgu, a występowanie konkretnych objawów poznawczych zależy od tego, który obszar mózgu został zajęty przez zmiany chorobowe. Należy jednak pamiętać, że wpływ na wystąpienie zaburzeń poznawczych u osób chorujących na SM mogą również odgrywać czynniki niezależne od procesu chorobowego. Czynniki, np. takie jak depresja, niepokój, stres, zmęczenie i brak snu mogą mieć wpływ na wydolność poznawczą.
Poniżej wyjaśniamy, dlaczego warto przyglądać się wszelkim zmianom swoich funkcji poznawczych i na jakie objawy należy zwrócić uwagę.

U większości osób chorujących na SM zmiany funkcji poznawczych mają nasilenie łagodne i dotyczą tylko jednego lub dwóch obszarów poznawczych. Jednak w przypadku niewielkiego odsetka pacjentów zmiany są bardziej zauważalne i mogą stanowić wyzwanie w życiu codziennym.
Zaburzenie funkcji poznawczych może mieć wpływ na wiele aspektów życia, na przykład na relacje międzyludzkie, życie towarzyskie i zawodowe. Wszelkie zakłócenia w tych obszarach mają negatywny wpływ na jakość życia. Występowanie problemów poznawczych może być także przyczyną negatywnych emocji i stresu. Osoby, których dotyczą te zmiany mogą uważać swoje objawy za krępujące, czy mieć wrażenie, że tracą poczucie jaźni, bądź mogą odczuwać bezradność i niskie poczucie własnej wartości.
Należy pamiętać, że objawy poznawcze w przebiegu SM nie u każdego są takie same. Objawy dotykają pacjentów na wiele różnych sposobów, co może mieć wpływ na to, jak reagują oni na tę sytuację.
Biorąc pod uwagę rozległy wpływ, jaki mogą mieć problemy poznawcze na życie pacjentów z SM, kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie wszelkich zmian funkcji poznawczych, dzięki czemu można szybko rozpocząć terapię. Ocena funkcji poznawczych we wczesnym etapie SM pomaga przewidzieć przyszłe zaburzenia, ograniczenia i postęp choroby. Wczesne rozpoznanie zmian funkcji poznawczych może umożliwić indywidualne dostosowanie leczenia SM, którego celem jest ograniczenie przyszłych skutków i postępu choroby.
 

Ludzie nie potrafią zbyt dobrze ocenić własnego funkcjonowania poznawczego, dlatego rozpoznanie zmian może być naprawdę trudne. Niewielkie różnice pojawiające się z czasem mogą pozostać niezauważone.
Ponadto zmiany te zwykle rozwijają się powoli, co utrudnia rozpoznanie spadku wydolności poznawczej, a drobne zmiany można łatwo wyjaśnić innymi przyczynami, takimi jak obciążenie pracą lub niewysypianie się. Wiele osób doświadczających łagodnych zmian funkcji poznawczych odkrywa również, że zupełnie nieświadomie wypracowało sobie pewne strategie kompensacji pojawiających się zmian.

Chociaż istnieje wiele objawów, które mogą wskazywać na pogorszenie procesów poznawczych, różnią się one u poszczególnych osób i w dużej mierze zależą od tego, które funkcje poznawcze ulegają załamaniom. Na przykład jeśli problem dotyczy pamięci krótkotrwałej, trudniejsze niż zwykle będzie zapamiętywanie nowych rzeczy.

Chociaż nie jest to wyczerpująca lista, oto kilka typowych objawów, na które należy zwrócić uwagę i które można zauważyć w przypadku problemów z procesami poznawczymi

mowa

Trudności ze znalezieniem właściwych słów podczas rozmowy

rozmowa

Trudności w nadążaniu z wykonywaniem zadań lub prowadzeniem rozmowy
 

zapamiętywanie

Kłopoty z uczeniem się i zapamiętywaniem nowych rzeczy

decyzje

Trudności w podejmowaniu decyzji lub przejawy złego osądu

multitasking

Trudności w sprawnym wykonywaniu kilku zadań jednocześnie

planowanie

Planowanie i rozwiązywanie problemów stanowi większe wyzwanie – wiemy, co chcemy zrobić, ale nie potrafimy wymyślić, jak
 

koncentracja

Niski poziom koncentracji i łatwe rozpraszanie uwagi

czytanie

Czytanie wolniej niż zwykle

gubienie się

Gubienie się z powodu trudności z przetwarzaniem informacji przestrzennych

uwaga

Trudności z pamiętaniem, co robić w pracy lub podczas zajęć domowych

praca

Problemy z wydajnością pracy

nauka

Pogorszenie wyników w nauce, w tym obniżenie stopni i pogorszenie relacji towarzyskich

Istnieją pewne czynniki chorobowe, które są związane z objawami poznawczymi. Zatem jeśli to możliwe, należy zwracać szczególną uwagę na zmiany dotyczące funkcjonowania poznawczego w przypadku występowania któregokolwiek z następujących czynników

Późniejsze etapy przebiegu choroby
Chociaż zmiany funkcjonowania poznawczego mogą wystąpić w dowolnym momencie, nawet jako pierwszy objaw SM, są one częstsze na późniejszych etapach procesu chorobowego

Duża liczba zmian w mózgu
Spadek wydolności poznawczej jest związany z większą liczbą zmian w mózgu , a także atrofią mózgu 

Postępująca postać SM
Zaburzenia poznawcze mogą wystąpić w każdej postaci SM, ale nieco większe prawdopodobieństwo obserwuje się w przebiegu postępujących postaci SM 
 

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów poznawczych lub zmian funkcji poznawczych należy porozmawiać z neurologiem lub pielęgniarką. 
 

Rozpoznanie wczesnych zmian funkcji poznawczych jest ważne, gdyż umożliwia odpowiednie postępowanie terapeutyczne i zapewnienie pacjentowi najlepszej możliwej opieki i leczenia SM.

•    Pérez-Martín MY et al. Efficacy of a short cognitive training program in patients with multiple sclerosis. Neuropsychiatr Dis Treat. 2017 Feb 3;13:245-252. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5304985/
•    Hulst HE and Langdon D Functional training is a senseless strategy in MS cognitive rehabilitation: Strategy training is the only useful approach – NO Mult Scler. 2017 Jun; 23(7): 930–932. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5455978/
•    Giovannoni, G. et al.Brain health: time matters in multiple sclerosi; sOxford: Oxford PharmaGenesis Ltd; 2015. https://www.msbrainhealth.org/perch/resources/brain-health-time-matters-in-multiple-sclerosis-policy-report.pdf
•    Kalb R, Beier M, Benedict RH, i wsp. Mult Scler 2018; 24(13): 1665–1680. 

MAT-PL-2101888-1.0-06/2021