U większości osób chorujących na SM zmiany funkcji poznawczych mają nasilenie łagodne i dotyczą tylko jednego lub dwóch obszarów poznawczych. Jednak w przypadku niewielkiego odsetka pacjentów zmiany są bardziej zauważalne i mogą stanowić wyzwanie w życiu codziennym.
Zaburzenie funkcji poznawczych może mieć wpływ na wiele aspektów życia, na przykład na relacje międzyludzkie, życie towarzyskie i zawodowe. Wszelkie zakłócenia w tych obszarach mają negatywny wpływ na jakość życia. Występowanie problemów poznawczych może być także przyczyną negatywnych emocji i stresu. Osoby, których dotyczą te zmiany mogą uważać swoje objawy za krępujące, czy mieć wrażenie, że tracą poczucie jaźni, bądź mogą odczuwać bezradność i niskie poczucie własnej wartości.
Należy pamiętać, że objawy poznawcze w przebiegu SM nie u każdego są takie same. Objawy dotykają pacjentów na wiele różnych sposobów, co może mieć wpływ na to, jak reagują oni na tę sytuację.
Biorąc pod uwagę rozległy wpływ, jaki mogą mieć problemy poznawcze na życie pacjentów z SM, kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie wszelkich zmian funkcji poznawczych, dzięki czemu można szybko rozpocząć terapię. Ocena funkcji poznawczych we wczesnym etapie SM pomaga przewidzieć przyszłe zaburzenia, ograniczenia i postęp choroby. Wczesne rozpoznanie zmian funkcji poznawczych może umożliwić indywidualne dostosowanie leczenia SM, którego celem jest ograniczenie przyszłych skutków i postępu choroby.
Ludzie nie potrafią zbyt dobrze ocenić własnego funkcjonowania poznawczego, dlatego rozpoznanie zmian może być naprawdę trudne. Niewielkie różnice pojawiające się z czasem mogą pozostać niezauważone.
Ponadto zmiany te zwykle rozwijają się powoli, co utrudnia rozpoznanie spadku wydolności poznawczej, a drobne zmiany można łatwo wyjaśnić innymi przyczynami, takimi jak obciążenie pracą lub niewysypianie się. Wiele osób doświadczających łagodnych zmian funkcji poznawczych odkrywa również, że zupełnie nieświadomie wypracowało sobie pewne strategie kompensacji pojawiających się zmian.
Chociaż istnieje wiele objawów, które mogą wskazywać na pogorszenie procesów poznawczych, różnią się one u poszczególnych osób i w dużej mierze zależą od tego, które funkcje poznawcze ulegają załamaniom. Na przykład jeśli problem dotyczy pamięci krótkotrwałej, trudniejsze niż zwykle będzie zapamiętywanie nowych rzeczy.
Chociaż nie jest to wyczerpująca lista, oto kilka typowych objawów, na które należy zwrócić uwagę i które można zauważyć w przypadku problemów z procesami poznawczymi
Trudności ze znalezieniem właściwych słów podczas rozmowy
Trudności w nadążaniu z wykonywaniem zadań lub prowadzeniem rozmowy
Kłopoty z uczeniem się i zapamiętywaniem nowych rzeczy
Trudności w podejmowaniu decyzji lub przejawy złego osądu
Trudności w sprawnym wykonywaniu kilku zadań jednocześnie
Planowanie i rozwiązywanie problemów stanowi większe wyzwanie – wiemy, co chcemy zrobić, ale nie potrafimy wymyślić, jak
Niski poziom koncentracji i łatwe rozpraszanie uwagi
Czytanie wolniej niż zwykle
Gubienie się z powodu trudności z przetwarzaniem informacji przestrzennych
Trudności z pamiętaniem, co robić w pracy lub podczas zajęć domowych
Problemy z wydajnością pracy
Pogorszenie wyników w nauce, w tym obniżenie stopni i pogorszenie relacji towarzyskich
Istnieją pewne czynniki chorobowe, które są związane z objawami poznawczymi. Zatem jeśli to możliwe, należy zwracać szczególną uwagę na zmiany dotyczące funkcjonowania poznawczego w przypadku występowania któregokolwiek z następujących czynników
Późniejsze etapy przebiegu choroby
Chociaż zmiany funkcjonowania poznawczego mogą wystąpić w dowolnym momencie, nawet jako pierwszy objaw SM, są one częstsze na późniejszych etapach procesu chorobowego
Duża liczba zmian w mózgu
Spadek wydolności poznawczej jest związany z większą liczbą zmian w mózgu , a także atrofią mózgu
Postępująca postać SM
Zaburzenia poznawcze mogą wystąpić w każdej postaci SM, ale nieco większe prawdopodobieństwo obserwuje się w przebiegu postępujących postaci SM
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów poznawczych lub zmian funkcji poznawczych należy porozmawiać z neurologiem lub pielęgniarką.
Rozpoznanie wczesnych zmian funkcji poznawczych jest ważne, gdyż umożliwia odpowiednie postępowanie terapeutyczne i zapewnienie pacjentowi najlepszej możliwej opieki i leczenia SM.
• Pérez-Martín MY et al. Efficacy of a short cognitive training program in patients with multiple sclerosis. Neuropsychiatr Dis Treat. 2017 Feb 3;13:245-252. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5304985/
• Hulst HE and Langdon D Functional training is a senseless strategy in MS cognitive rehabilitation: Strategy training is the only useful approach – NO Mult Scler. 2017 Jun; 23(7): 930–932. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5455978/
• Giovannoni, G. et al.Brain health: time matters in multiple sclerosi; sOxford: Oxford PharmaGenesis Ltd; 2015. https://www.msbrainhealth.org/perch/resources/brain-health-time-matters-in-multiple-sclerosis-policy-report.pdf
• Kalb R, Beier M, Benedict RH, i wsp. Mult Scler 2018; 24(13): 1665–1680.